Grondconversie

Grondconversie, of landconversie, verwijst naar een verandering van het gebruik van land, van de ene naar de andere functie. Het gaat om een transformatie van landgebruik, zoals het opofferen van landbouwgrond voor woningbouw of industrialisering.

In de context van de grenzen aan de planeet verwijst grondconversie naar de ecologische aspecten van de verandering van landgebruik. Het betreft het omzetten van natuur naar een andere functie, zoals landbouw of infrastructuur. De grenzen aan de planeet zijn ecologische grenzen. Grondconversie overschrijdt deze grenzen wanneer het leidt tot verlies van biodiversiteit en uitputting van natuurlijke hulpbronnen. Ontbossing is een concreet voorbeeld van grondconversie dat de grenzen overschrijdt, omdat het niet alleen leidt tot het verlies van biodiversiteit, maar ook tot een afname van houtvoorraden. Stormen, bosbranden en insectenplagen verminderen het aanbod van hout ook.

Grondconversie brengen we meestal in verband met de transformatie van een ecologische functie naar een economische functie. Het omgekeerde is echter ook mogelijk. Sinds de jaren tachtig van de 20ste eeuw zijn er gebieden aangewezen waar de natuur ongestoord haar gang mag gaan. Natuurorganisaties stopten hier met het actief beheren van de natuur. In dezelfde periode zijn ook de eerste bosreservaten aangewezen: bossen waar geen hout meer wordt geoogst. Vaak bleef in deze natuurgebieden één economische functie behouden: recreatie. 

Door klimaatverandering ontstaat de noodzaak om grond terug te geven aan de natuur, zoals in het rivierengebied ten behoeve van (tijdelijke) wateropslag.

Grondconversie is geen lokaal probleem van ruimtelijke ordening, aangezien ons consumptiepatroon over onze landsgrenzen reikt. En het is de consumptie van fysieke goederen, van voedsel tot elektrische apparaten, die grondconversie vereist. De omvang van de consumptie van dierlijke producten in de Westerse wereld draagt bij aan ontbossing in Zuid-Amerika en Afrika, waar grond wordt ontbost ten behoeve van de productie van onder andere veevoeders. Daarnaast trekt de winning van fosfor, een essentieel ingrediënt van kunstmest, een grote wissel op het milieu. Grondstoffenwinning is in het algemeen een oorzaak van grondconversie. De mijnbouw voor de winning van metalen en zeldzame aardmetalen die gebruikt worden voor de productie van elektrische apparaten transformeert het gebruik van grond ook.

Als de ecologische kosten van grondconversie zouden worden doorberekend in de prijs van producten, dan zouden ze hoger zijn. Helaas is het lastig om de ecologische kosten te becijferen. Daarnaast is het een vorm van arrogantie om aan ecologische schade een prijskaartje te hangen. Net zoals het ethisch onmogelijk is om de prijs van een mensenleven te berekenen, geldt dit ook voor schade aan habitats. Terwijl we onze buurman a-sociaal vinden als hij onze tuin als zijn asbak gebruikt, vinden we het normaal om natuur te ontginnen om er een economische bestemming aan te geven. Maar dit gaat om een veel grotere inbreuk op de leefwereld van andere organismen.

Grondconversie lijkt in eerste instantie te gaan om grond, maar het gaat in feite om ecologische schade of ecologisch herstel. Het gaat om biodiversiteit, maar ook om voedselzekerheid, consumptie en energievoorziening. Anders gaan eten, minder voedsel verspillen en circulair gaan consumeren, dragen bij aan het behoud van biodiversiteit en de functie van bossen voor het reguleren van het klimaat en de opslag van CO2. Dit is nog belangrijker, omdat met een groeiende wereldbevolking en een toenemende welvaart in opkomende economieën de druk op de natuur toeneemt. 

• Bronnen die interessant zijn om te gebruiken in het onderwijs:
  • Takeout, een documentaire uit 2020 over de ontbossing van de Amazone. Er is een informatieboekje beschikbaar als begeleiding bij de film met infographics die de verschillende aspecten van de ontbossing verduidelijken.
  • Global Forest Watch kaart met een animatie van ontbossing vanaf 2001. Onder het Help-menu zijn tutorials beschikbaar die het gebruik van de data uitleggen.
  • Global Forest Watch (GFW) dasbboard waar u een specifiek land kunt kiezen om nader te onderzoeken. GFW wordt onder andere gebruikt door het Global Forest Link initiatief. Global Forest Link brengt studenten van over de hele wereld met elkaar in contact om hen te helpen lokale milieuveranderingen te onderzoeken en hun bevindingen te delen door middel van verhalen en foto’s.
  • De Food and Agricultural Organisation van de Verenigde Staten (FAO) maakte een interactieve samenvatting van haar Global Forest Resources Assessment van 2020. Hierin zijn enkele quiz-vragen opgenomen waarmee u uw kennis kunt testen.
  • De econoom Nat Keohane legt in een TED Talk uit 2021 het gebruik van de handel in carbon credits om het regenwoud te beschermen uit. Hiervoor werd de organisatie LEAF opgericht.
  • De ecoloog Thomas Crowther vertelt het verhaal van zijn baanbrekend onderzoek naar herbebossing, dat leidde tot de virale Trillion Trees Campaign van de VN, en introduceert Restor: een uitgebreid, informatief platform dat is gebouwd om iedereen en overal te helpen de biodiversiteit van de ecosystemen op aarde te herstellen.