Luchtvervuiling

In deze tekst over luchtvervuiling zien we luchtvervuiling als een ‘stock’ of een voorraadgrootheid. Luchtvervuiling kan zich ophopen, en het kan toe- en afnemen.

Wat is luchtvervuiling?

Elke stof die in de lucht terechtkomt en die gezondheids- en/of milieuproblemen veroorzaakt, is luchtvervuiling. De wereld gezondheidsorganisatie (World Health Organisation – WHO) geeft normen voor luchtvervuiling, de air quality guidelines (AQG), die in september 2021 voor het laatst aangepast zijn. Deze richtlijnen focussen op de volksgezondheid.

In de tabel zie je de richtlijnen die de Nederlandse overheid hanteert, naast de Europese en WHO-richtlijnen staan. Nederland noemt deze normen ‘grenswaarden’, wat zich vrij laat vertalen als ‘streefwaarden’. 

Merk het verschil op met de ‘advieswaarden’ van de WHO.

Milieudefensie liet onderzoeksbureau Witteveen+Bos een kaart maken waarop de overschrijding van de stikstofdioxide (NO₂) norm zichtbaar werd gemaakt. De data die gebruikt zijn voor deze kaart zijn van 2016. Deze kaart is gemaakt vóór de WHO haar richtlijnen aanpastte.

Merk op dat de luchtvervuiling zich concentreert in grote steden en op snelwegen.

Gevolgen luchtvervuiling

Luchtvervuiling associëren we meestal met smog, maar niet alle luchtvervuiling is te zien. Er kan geen vuiltje aan de lucht zijn, terwijl er toch luchtvervuiling is. Het probleem met luchtvervuiling is dat het gezondheidsproblemen veroorzaakt. 

De WHO schrijft hierover: “Elk jaar veroorzaakt blootstelling aan luchtverontreiniging naar schatting 7 miljoen voortijdige sterfgevallen en leidt tot het verlies van nog eens miljoenen gezonde levensjaren.”

The World Counts houdt het aantal sterfgevallen als gevolg van luchtvervuiling bij  …

“De gezondheidsrisico’s in verband met fijnstof (PM₁₀ en PM₂.₅) zijn van bijzonder belang voor de volksgezondheid. Zowel PM₂.₅ als PM₁₀ kunnen diep in de longen doordringen, maar PM₂.₅ kan zelfs in de bloedbaan terechtkomen, wat gevolgen heeft voor hart en bloedvaten en de luchtwegen, maar ook andere organen kan aantasten.”, zegt de WHO.

The World Counts houdt ook het  verlies aan gezonde levensjaren bij… 

“Bij kinderen kan het gaan om verminderde groei en functie van de longen, infecties van de luchtwegen en verergering van astma. Bij volwassenen zijn […] hartaandoeningen en beroerten de meest voorkomende oorzaken […]. Er komen ook steeds meer aanwijzingen van andere effecten zoals diabetes en degeneratie van het zenuwstelsel. Dit plaatst de ziektelast die kan worden toegeschreven aan luchtvervuiling op één lijn met andere belangrijke mondiale gezondheidsrisico’s, zoals ongezonde voeding en roken […].”, zegt de WHO.

Fijnstof kan, afhankelijk van de samenstelling, een afkoelend of opwarmend effect op het lokale of mondiale klimaat hebben. Roet(deeltjes) bijvoorbeeld, een van de bestanddelen van fijnstof, absorbeert zonne- en infraroodstraling in de atmosfeer en heeft zodoende een opwarmend effect. Roet is het resultaat van onvolledige verbranding van fossiele brandstoffen. (Bron: Europees Milieu Agentschap)

Ozon en stikstofdioxide zijn broeikasgassen en dragen dus bij aan klimaatverandering.

Luchtvervuiling veroorzaakt niet alleen schade aan de gezondheid, maar ook aan het milieu. De uitstoot van ammoniak draagt bij aan de verzuring van natuurgebieden.
Het landelijk gemiddelde van de ammoniakconcentratie bedraagt circa 7 µg/m³. In gebieden met veel veehouderijen kan de gemiddelde ammoniakconcentratie hoger zijn, tot enkele tientallen µg/m³. (Bron: RIVM.nl)

Hiermee hopen we het probleem voldoende duidelijk te hebben gemaakt. De vraag is: wat zijn de oorzaken van luchtvervuiling? Waardoor neemt de luchtvervuiling toe en welke factoren dragen bij aan een afname van luchtvervuiling?

Toe- en afname luchtvervuiling

Klik op één van de sectoren hieronder voor meer informatie.

Huishoudens

Huishoudens dragen bij aan luchtvervuiling door het verbranden van gas en hout in bijvoorbeeld open haarden of pellets in pelletkachels. Hout in open haarden is het meest vervuilend in verhouding tot de warmte die het oplevert.

Industrie

Ook in de industriële sector worden schadelijke stoffen uitgestoten. Met name in de ijzer- en staal-, kunstmest- en ethyleenproductie. Ethyleen is een koolwaterstof die bijvoorbeeld als weekmaker wordt gebruikt.

Energie

 

In de energiesector gaat het om de productie van elektriciteit door het verbranden van fossiele brandstoffen zoals bruinkool en steenkool, maar ook gas en biomassa. Biomassa mag een hernieuwbare energiebron zijn, maar bij de verbranding komt er nog steeds stikstofdioxide (en koolstofdioxide), en fijnstof vrij. 

Landbouw

Veestallen, uitrijden van dierlijke en kunstmest, beweiding en mestopslag zijn de voornaamste oorzaken van ammoniakuitstoot.

Roetfilters, het verlagen van de maximale snelheid, 80 km zones, de driewegkatalysator: het draagt allemaal bij aan het verlagen van de uitstoot per gereden kilometer.

Maar het is als de kurk in de kont van de koe.

Als we er met een ‘helicopterview’ naar kijken …

Zouden we dan niet in moeten zetten op minder wegverkeer?

… minder energieverbruik?

… minder veeteelt?

Klik op één van deze sectoren in het diagram hieronder voor een toelichting.